مشاوره و درمان اختلال وسواس فکری جبری در کودکان

اختلال وسواس فکری-جبری (OCD) در کودکان یکی از چالش‌های مهمی است که می‌تواند به شدت بر کیفیت زندگی و رشد روانی کودک تأثیر بگذارد. این اختلال با افکار وسواسی مزاحم و رفتارهای اجباری همراه است. شناخت علل بروز این اختلال و ارائه راهکارهای درمانی مناسب، می‌تواند در کاهش شدت علائم و بهبود وضعیت روانی کودک نقش مهمی ایفا کند.

اختلال وسواس فکری و جبری (OCD) کودکان چیست؟

اختلال وسواس فکری-جبری (OCD) در کودکان یک اختلال روانی است که با وجود افکار یا تصورات مزاحم و ناخواسته (وسواس‌ها) و انجام رفتارهای تکراری یا آیینی (جبری‌ها) به منظور کاهش اضطراب یا جلوگیری از یک واقعه ترسناک (که اغلب غیرواقعی است) مشخص می‌شود (منبع).

این افکار و رفتارها می‌توانند به حدی شدید باشند که زندگی روزمره کودک را مختل کنند و باعث اضطراب و ناراحتی قابل توجهی شوند.

کودکان مبتلا به OCD ممکن است احساس کنند مجبورند به طور مداوم دست‌های خود را بشویند، اشیا را به ترتیب خاصی بچینند یا جملاتی را بارها و بارها تکرار کنند. کودکان این اعمال جبری را برای کاهش اضطراب ناشی از افکار وسواسی انجام می دهند.

اگرچه کودکان ممکن است بفهمند که این افکار و اعمال غیرمنطقی هستند اما احساس می‌کنند قادر به کنترل یا توقف آن‌ها نیستند.

تشخیص و درمان زودهنگام OCD در کودکان بسیار مهم است، زیرا می‌تواند از بدتر شدن علائم و تأثیرات منفی بر رشد روانی و اجتماعی کودک جلوگیری کند. درمان معمولاً شامل رفتاردرمانی شناختی (CBT) و در برخی موارد، استفاده از داروهای ضداضطراب تحت نظر پزشک است.

مشاوران کلینیک مهرانا

دسترسی به بهترین مشاوران بصورت تلفنی، حضوری و آنلاین.

چرا اختلال وسواس فکری-عملی در کودکان بروز می کند؟

دلایل بروز اختلال وسواس فکری-جبری (OCD) در کودکان می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که در مواردی چندین عامل دست به دست هم داده و موجب این اختلال می شوند (منبع). در ادامه به مهمترین دلایل بروز اختلال وسواس فکری-عملی در کودکان اشاره کرده ایم:

عوامل ژنتیکی

وجود سابقه «OCD» یا سایر اختلالات اضطرابی در خانواده می‌تواند خطر بروز این اختلال را در کودکان افزایش دهد. برخی از کودکان ممکن است ژن‌های مستعد کننده برای این اختلال را به ارث ببرند.

عوامل زیستی

عدم تعادل شیمیایی در مغز، به‌ویژه در سطح نوروترانسمیترهایی مانند سروتونین، می‌تواند منجر به اختلال وسواس فکری-جبری شود. تحقیقات نشان داده‌ا است که تغییرات در نواحی خاصی از مغز نیز می‌تواند با این اختلال مرتبط باشد.

عوامل محیطی

تجربیات تنش‌زا و تروماتیک در زندگی کودک می‌تواند به بروز اختلال وسواس فکری-عملی کمک کند. تغییرات بزرگ مانند طلاق والدین، مرگ یکی از عزیزان، یا تجربه‌های تروماتیک می‌تواند نقش مهمی داشته باشد.

عوامل روان‌شناختی

ویژگی‌های شخصیتی خاص مانند کمال‌گرایی یا نیاز شدید به کنترل و نظم می‌تواند کودکان مستعد اختلال وسواس فکری-جبری کند. همچنین، الگوهای فکری منفی و نگرانی‌های شدید می‌تواند این اختلال را تشدید کند.

عوامل عصبی-التهابی

در برخی موارد، عفونت‌های استرپتوکوکی می‌تواند به بروز ناگهانی علائم«OCD» در کودکان منجر شود. این وضعیت به عنوان پانداس (PANDAS) یا (Pediatric Autoimmune Neuropsychiatric Disorders Associated with Streptococcal Infections) شناخته می‌شود.

عوامل خانوادگی

سبک‌های فرزندپروری سخت‌گیرانه یا حمایت‌ بیش از حد و نیز الگوهای رفتاری مشاهده ‌شده در والدین و اعضای خانواده می‌تواند در توسعه OCD در کودکان نقش داشته باشد.

علائم اختلال وسواس فکری-عملی چیست؟

علائم اختلال وسواس فکری-جبری (OCD) در کودکان می‌تواند بسیار متنوع باشد (منبع). علائم اختلال وسواس فکری-جبری را می‌توان به دو دسته اصلی علائم فکری و علائم جبری تقسیم کرد که در ادامه به هردو این موارد اشاره می‌کنیم:

علائم فکری:

• وسواس نسبت به پاکیزگی و میکروب‌ها: کودک نگرانی شدیدی از آلودگی و بیماری دارد و به طور مکرر به تمیزی و ضدعفونی کردن خود یا اشیاء می‌پردازد.

• تردیدهای مکرر: کودک دائماً نگران است که کارهایی مثل قفل کردن در یا خاموش کردن اجاق گاز را درست انجام نداده باشد و مکرراً این موارد را بررسی می‌کند.

• افکار خشونت‌آمیز: کودک دچار افکار مزاحم و ترسناک درباره آسیب رساندن به دیگران یا خود می‌شود و این افکار باعث اضطراب شدید در او می‌شود.

• دغدغه نظم و تقارن: کودک نیاز شدیدی به قرار دادن همه چیز در نظم و تقارن خاص دارد و این موضوع باعث اضطراب او می‌شود.

• افکار ناپسند جنسی: کودک دچار افکار مزاحم و ناپسند درباره انجام اعمال جنسی ممنوعه یا ناپسند می‌شود که باعث شرمندگی و اضطراب او می‌شود.

• نیاز به دانستن یا به خاطر سپردن جزئیات: کودک اهمیت زیادی به دانستن یا به خاطر سپردن جزئیات کوچک و کم‌اهمیت می‌دهد و این موضوع باعث نگرانی او می‌شود.

• توجه زیاد به جزئیات: کودک نگرانی بیش از حد درباره جزئیات کوچک دارد و ممکن است زمان زیادی را صرف این نگرانی‌ها کند.

• نگرانی از وقوع اتفاق بد: کودک دائماً از رخدادهای ناخوشایند و بد نگران است و این نگرانی‌ها باعث اضطراب شدید او می‌شود.

علائم  جبری:

• شستشوی مکرر دست‌ها: کودک ممکن است دست‌های خود را بیش از ۱۰۰ بار در روز بشوید تا از آلودگی جلوگیری کند.

• بررسی و بازبینی مکرر: کودک مکرراً به اطمینان از قفل بودن درها یا خاموش بودن وسایل برقی می‌پردازد و نمی‌تواند از این رفتارها دست بردارد.

• پیروی از قوانین سخت نظم: کودک لباس‌ها یا وسایل خود را به ترتیب خاصی می‌پوشد یا مرتب می‌کند و نمی‌تواند از این قوانین سخت دست بردارد.

• انباشت اشیاء: کودک به جمع‌آوری بیش از حد اشیاء می‌پردازد و نمی‌تواند اشیاء غیرضروری را دور بیندازد.

• شمارش و بازشمارش مکرر: کودک به شمارش مکرر اشیاء یا تکرار اعداد می‌پردازد و نمی‌تواند از این رفتارها دست بردارد.

• گروه‌بندی اشیاء: کودک اشیاء را به ترتیب خاصی مرتب می‌کند و نمی‌تواند از این الگوها خارج شود.

• تکرار کلمات یا سوالات: کودک کلمات یا سوالات خاصی را به طور مکرر تکرار می‌کند و این رفتارها باعث اضطراب او می‌شود.

• تکرار صداها یا موسیقی: کودک به تکرار مکرر صداها، کلمات یا موسیقی برای خود می‌پردازد و نمی‌تواند از این رفتارها دست بردارد.

مراحل درمان و مشاوره اختلال وسواس فکری-جبری در کودکان

مراحل مشاوره اختلال وسواس فکری-جبری (OCD) در کودکان شامل مراحل مختلفی است که به کمک مشاور و متخصصین به‌منظور تشخیص، درمان و حمایت از کودک انجام می‌شود. این مراحل به شرح زیر است:

ارزیابی اولیه

انجام مصاحبه‌های بالینی با کودک و والدین برای درک بهتر علائم و تأثیرات آن بر زندگی کودک و همچنین استفاده از پرسشنامه‌ها و مقیاس‌های استاندارد برای ارزیابی شدت وسواس‌ها و اجبارهای کودک انجام می‌شود.

از طرفی نیز بررسی تاریخچه پزشکی و روانشناختی کودک برای شناسایی عوامل مؤثر در بروز اختلال در دستور کار قرار می‌گیرد.

تشخیص

تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع‌آوری شده برای تشخیص دقیق اختلال OCD در کودک و مشورت با تیم تخصصی برای تأیید تشخیص و تعیین برنامه درمانی مناسب صورت می‌گیرد.

تعیین اهداف درمانی

تعیین اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت برای درمان کودک و کاهش علائم وسواس و اجبار با مشارکت والدین و کودک صورت می‌گیرد.

شروع درمان

استفاده از تکنیک‌های مختلف مانند رفتار درمانی شناختی برای تغییر تفکرات نادرست و کاهش رفتارهای اجباری کودک و آموزش تکنیک‌های مدیریت استرس و مهارت‌های مقابله‌ای برای کودک و والدین در این مرحله انجام می‌شود.

درمان دارویی (در صورت نیاز)

در موارد شدید، استفاده از داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی تحت نظارت پزشک انجام می‌شود. نظارت دقیق بر مصرف دارو و بررسی اثرات جانبی احتمالی اهمیت بالایی دارد.

آموزش والدین

ارائه مشاوره و آموزش به والدین برای درک بهتر اختلال و نحوه حمایت از کودک صورت گرفته و راهکارهای مؤثر برای مدیریت رفتارهای وسواسی و کاهش استرس در خانواده آموزش داده می‌شود.

پیگیری و ارزیابی پیشرفت

جلسات منظم برای بررسی پیشرفت کودک و ارزیابی اثربخشی درمان برگزار می‌شود. همچنین برنامه‌های درمانی جدید تنظیمش شده یا روش‌های درمانی قبلی بر اساس نیازهای کودک ممکن است دچار تغییراتی شوند.

پشتیبانی اجتماعی و مدرسه

همکاری با مدرسه و معلمان برای ایجاد محیط حمایتی و کاهش استرس کودک در محیط آموزشی انجام می‌شود.

مزایای مشاوره اختلال وسواس فکری-جبری در کودکان

مشاوره اختلال وسواس فکری-جبری (OCD) برای کودکان مزایای زیادی به همراه دارد که می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش علائم اختلال کمک کند. این مزایا عبارتند از:

• کاهش شدت علائم: کمک به کاهش شدت و فراوانی وسواس‌ها و اجبارها از طریق تکنیک‌های درمانی مؤثر و مدیریت استرس انجام می‌شود.

• بهبود مهارت‌های مقابله‌ای: آموزش مهارت‌های مقابله‌ای به کودک برای مدیریت بهتر اضطراب و مقابله با افکار وسواسی صورت می‌گیرد.

• تقویت خودآگاهی: افزایش آگاهی کودک نسبت به ماهیت اختلال و تأثیر آن بر رفتار و تفکرات او انجام می‌شود.

• ارتقاء مهارت‌های اجتماعی: کمک به بهبود مهارت‌های اجتماعی کودک و افزایش اعتماد به نفس او در تعاملات اجتماعی صورت می‌گیرد.

• حمایت عاطفی: ارائه پشتیبانی عاطفی به کودک و خانواده برای مقابله با فشارهای روانی و احساسی ناشی از اختلال انجام می‌شود.

• آموزش والدین: آموزش والدین برای درک بهتر اختلال و یادگیری راهکارهای مؤثر برای حمایت از کودک صورت می‌گیرد.

• بهبود عملکرد تحصیلی: همکاری با مدرسه و معلمان برای ایجاد محیط حمایتی و کاهش اختلال در عملکرد تحصیلی کودک انجام می‌شود.

• پیشگیری از عوارض جانبی: کاهش خطر بروز مشکلات جانبی مانند افسردگی و اختلالات اضطرابی دیگر از طریق مدیریت به موقع و مؤثر اختلال صورت می‌گیرد.

درمان اختلال وسواس فکری-جبری (OCD) در کودکان

درمان اختلال وسواس فکری-جبری (OCD) در کودکان نیازمند استفاده از روش‌های تخصصی و جامع است که به کودک کمک کند تا علائم را مدیریت کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشد.

روش‌های درمانی شامل مشاوره روان‌شناختی، درمان‌های دارویی، و حمایت‌های خانوادگی است. در ادامه به توضیح هر یک از این روش‌ها می‌پردازیم:

رفتاردرمانی شناختی (CBT)

هدف از رفتاردرمانی شناختی (CBT) کاهش اضطراب و رفتارهای اجبارگونه است. در این روش، کودک با شناسایی و تغییر افکار و الگوهای رفتاری وسواسی تحت تکنیک‌های مختلفی مانند مواجهه و جلوگیری از پاسخ (ERP) درمان می‌شود.

بازی‌درمانی

هدف بازی‌درمانی کاهش اضطراب و تقویت اعتماد به نفس کودک است. این روش با استفاده از بازی و فعالیت‌های خلاقانه مانند نقاشی و بازی‌های تخیلی به کودک کمک می‌کند تا احساسات و نگرانی‌های خود را به شکلی سازنده بیان کند.

درمان خانوادگی

هدف درمان خانوادگی بهبود پویایی خانواده و تقویت حمایت والدین است. در این روش، جلسات مشاوره خانوادگی والدین را در فرآیند درمان درگیر می‌کند و به آن‌ها آموزش می‌دهد چگونه از کودک حمایت کنند و با چالش‌های مربوط به OCD برخورد کنند.

درمان دارویی

هدف درمان دارویی کاهش علائم اضطراب و افسردگی مرتبط با OCD است. در این روش، داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی تحت نظر پزشک متخصص تجویز می‌شوند و معمولاً در موارد شدیدتر یا زمانی که دیگر روش‌های درمانی به تنهایی موثر نباشند، استفاده می‌شوند.

آموزش مهارت‌های مقابله‌ای

هدف آموزش مهارت‌های مقابله‌ای کمک به کودک در مدیریت اضطراب و کاهش تاثیرات منفی وسواس بر زندگی روزمره است. در این روش، تکنیک‌های مختلف آرام‌سازی و مدیریت استرس مانند تمرینات تنفسی و روش‌های آرام‌سازی عضلانی به کودک آموزش داده می‌شود.

همکاری با مدرسه

هدف از همکاری با مدرسه کاهش تاثیرات منفی اختلال بر عملکرد تحصیلی و اجتماعی کودک است. در این روش، با معلمان و مسئولان مدرسه همکاری می‌شود تا محیطی حمایتی و متناسب با نیازهای کودک مبتلا به اختلال وسواس فکری-جبری فراهم شود.

پیگیری و ارزیابی پیشرفت

هدف پیگیری و ارزیابی پیشرفت تنظیم و به‌روزرسانی برنامه درمانی بر اساس نیازها و پیشرفت‌های کودک است. در این روش، نظارت مستمر بر پیشرفت کودک در جلسات درمانی انجام می‌شود و اثربخشی روش‌های به کار گرفته شده به‌طور مداوم ارزیابی می‌شود.

انواع روش های مشاوره اختلال وسواس فکری-جبری (OCD) کودکان در مهرانا

برای بهبود خدمات رسانی و انعطاف پذیری بیشتر در تعیین جلسات مشاوره، کلینیک روان شناسی مهرانا روش‌های متنوعی را برای برگزاری جلسات با مددجویان ارائه کرده است که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم:

مشاوره حضوری

مشاوره حضوری شامل ملاقات فردی با مشاور در یک محیط امن و محرمانه است که به تعامل مستقیم و مشاهده نشانه‌های غیرکلامی کمک می‌کند.

مزایا

• تعامل مستقیم: امکان برقراری ارتباط رو در رو با مشاور، که می‌تواند به ایجاد رابطه‌ای قوی‌تر و اعتماد بیشتر منجر شود.

• مشاهده نشانه‌های غیرکلامی: مشاور می‌تواند نشانه‌های غیرکلامی مانند زبان بدن، حالات چهره و تن صدا را بهتر مشاهده و تفسیر کند.

• محیط درمانی کنترل‌شده: جلسات در محیطی امن و محرمانه برگزار می‌شود که به فرد کمک می‌کند راحت‌تر مسائل خود را مطرح کند.

• دسترسی به ابزارهای مختلف: امکان استفاده از ابزارها و تکنیک‌های خاص در محل مشاوره، مانند تکنیک‌های آرامش‌بخشی یا تمرینات عملی

مشاوره آنلاین

مشاوره آنلاین از طریق ویدئو کنفرانس یا پیام‌رسان‌ها انجام می‌شود و به افراد امکان می‌دهد تا از هر مکانی به مشاور دسترسی داشته باشند و جلسات را در زمان‌های منعطف تنظیم کنند.

مزایا

• دسترسی آسان: امکان دسترسی به مشاور از هر مکانی، حتی از راه دور، که می‌تواند برای افرادی که در مناطق دورافتاده زندگی می‌کنند بسیار مفید باشد.

• انعطاف‌پذیری زمانی: امکان تنظیم جلسات در زمان‌های مختلف، متناسب با برنامه روزانه فرد.

• کاهش هزینه‌ها: هزینه‌های مربوط به حمل و نقل و زمان صرف‌شده برای رفت و آمد کاهش می‌یابد.

• راحتی بیشتر: برخی افراد ممکن است در محیط خانه خود راحت‌تر باشند و بهتر بتوانند مسائل خود را مطرح کنند.

مشاوره تلفنی

مشاوره تلفنی به افراد اجازه می‌دهد تا از طریق تماس تلفنی با مشاور صحبت کنند که برای دسترسی سریع و حفظ محرمانگی مناسب است.

مزایا

• سهولت دسترسی: افراد می‌توانند به راحتی و در هر زمان با مشاور تماس بگیرند.

• حفظ محرمانگی: ممکن است برای برخی افراد، مشاوره تلفنی کمتر احساس تهاجم و نگرانی از دیده‌شدن ایجاد کند.

• صرفه‌جویی در زمان: نیازی به صرف زمان برای رفت و آمد نیست و فرد می‌تواند در هر مکانی که احساس راحتی می‌کند، مشاوره دریافت کند.

• انعطاف‌پذیری بیشتر: امکان برقراری جلسات مشاوره حتی در مواقع اضطراری یا زمان‌هایی که دسترسی به اینترنت میسر نیست.

مشاوره گروهی

مشاوره گروهی شامل جلسات با چندین فرد با مشکلات مشابه است که به تبادل تجربیات، حمایت اجتماعی و تقویت مهارت‌های ارتباطی در محیطی امن و حمایتی می‌پردازد.

مزایا

• پشتیبانی اجتماعی: افراد می‌توانند از تجربیات و حمایت سایر افرادی که مشکلات مشابه دارند بهره‌مند شوند.

• تبادل تجربیات: امکان یادگیری از تجربیات دیگران و دریافت بازخوردهای متنوع.

• تقویت مهارت‌های اجتماعی: فرصت برای تمرین مهارت‌های ارتباطی و بین فردی در محیطی امن و حمایتی.

• حس همدلی و اشتراک: ایجاد حس تعلق و درک متقابل بین اعضای گروه که می‌تواند به فرد کمک کند احساس تنهایی و انزوا کمتری داشته باشد.

خدمات ما در کلینیک روانشناسی مهرانا

در کلینیک روانشناسی مهرانا، ما با ارائه مجموعه‌ای از خدمات تخصصی و حرفه‌ای، به نیازهای مختلف روان‌شناختی و مشاوره‌ای پاسخ می‌دهیم. خدمات ما شامل موارد زیر است:

• مشاوره خانواده: مشاوره خانواده در کلینیک مهرانا به حل مشکلات خانوادگی و تقویت روابط میان اعضای خانواده کمک می‌کند. این خدمات به مدیریت تعارضات، ایجاد هماهنگی و ارائه پشتیبانی عاطفی می‌پردازد تا کیفیت زندگی خانوادگی بهبود یابد.

• روانشناسی بالینی: روانشناسی بالینی شامل تشخیص و درمان اختلالات روان‌شناختی مانند افسردگی و اضطراب است. این خدمات با استفاده از روش‌های علمی، به بهبود کیفیت زندگی فرد و کاهش علائم روان‌شناختی کمک می‌کند و شامل پشتیبانی و پیگیری مداوم است.

• مشاوره کودک: مشاوره کودک به حل مشکلات رفتاری و عاطفی کودکان کمک می‌کند و به بهبود تحصیلات و مهارت‌های اجتماعی آن‌ها می‌پردازد. این خدمات همچنین به والدین راهکارهایی برای مدیریت بهتر کودک ارائه می‌دهد و به پیشگیری از مشکلات آینده کمک می‌کند.

• مشاوره و روانشناسی جوان و نوجوان: این نوع مشاوره به مسائل خاص نوجوانان مانند مشکلات تحصیلی و روابط اجتماعی پرداخته و به آن‌ها در مدیریت چالش‌های دوران نوجوانی کمک می‌کند. هدف آن پشتیبانی از رشد هویتی و پیشگیری از مشکلات آینده است.

• مشاوره صنعتی و سازمانی: مشاوره صنعتی و سازمانی به بهبود عملکرد سازمان‌ها و مدیریت مسائل کارکنان مانند استرس و تعارضات کمک می‌کند. این خدمات به افزایش کارایی و رضایت شغلی، مدیریت تعارضات و تقویت تیم‌های سازمانی می‌پردازد.

چرا کلینیک روانشناسی مهرانا

مزایای بالقوه دریافت مشاوره یا درمان در کلینیک روانشناسی مهرانا به صورت زیر است:

• تیم متخصص و مجرب: در کلینیک مهرانا، تیمی از روانشناسان و مشاوران با تجربه و تخصص‌های متنوع آماده‌اند تا به شما کمک کنند. این تیم با استفاده از جدیدترین روش‌های درمانی و علمی، خدمات مشاوره‌ای و درمانی با کیفیت بالا ارائه می‌دهد.

• تنوع خدمات: کلینیک مهرانا خدمات متنوعی از جمله مشاوره خانواده، روانشناسی بالینی، مشاوره کودک، مشاوره نوجوانان و مشاوره صنعتی و سازمانی را ارائه می‌دهد. این تنوع خدمات امکان انتخاب مناسب‌ترین روش درمانی بر اساس نیازهای خاص شما را فراهم می‌آورد.

• رویکرد شخصی‌سازی شده: هر فرد و خانواده منحصر به فرد است. کلینیک مهرانا با توجه به ویژگی‌ها و نیازهای خاص شما، برنامه درمانی و مشاوره‌ای شخصی‌سازی شده‌ای طراحی می‌کند تا بهترین نتایج حاصل شود.

• حمایت عاطفی و روانی: خدمات مشاوره در کلینیک مهرانا شامل پشتیبانی عاطفی و روانی مستمر است که به شما کمک می‌کند در طول مسیر درمان احساس امنیت و حمایت کنید.

• محیط آرام و امن: کلینیک مهرانا محیطی آرام و امن را برای جلسات مشاوره فراهم می‌آورد که به شما امکان می‌دهد به راحتی با مشاوران خود ارتباط برقرار کنید و مسائل خود را بیان کنید.

• دسترس‌پذیری بالا: با ارائه مشاوره حضوری، آنلاین، تلفنی و گروهی، کلینیک مهرانا دسترسی راحت و انعطاف‌پذیر به خدمات خود را فراهم می‌آورد، که به شما این امکان را می‌دهد تا روش مناسب خود را انتخاب کنید.